Tên khoa học:
Holarrhena antidysenteria wall.
Tên khác:
Mức hoa trắng, Mộc vài (Tày), Mức lá to, Thừng mực lá to, Xí chào (Kho) )
Họ thực vật:
Trúc đào (Apocynaceae)
Nơi Bảo Tồn:
Trung Tâm Bảo Tồn Dược Liệu Mộc Châu – Viện Nghiên Cứu, Bảo Tồn và Phát Triển Cây Thuốc Việt.
.jpg)
Mô tả, phân bố
- Mộc hoa trắng là một cây thuốc nam quý, cây to hay nhỏ còn phụ thuộc vào nơi sinh sống, có thể cao tới khoảng 12m. Cành non nhẵn hoặc có mang lông tơ màu nâu đỏ, trên bề mặt có chứa nhiều bì khổng trắng rõ. Phần sẹo lá còn sót lại sẽ nổi hẳn lên.
Lá mọc đối và gần như không có cuống cũng không có lá kèm, hình bầu dục, cả phần đầu và đáy đều có thể tròn hoặc nhọn. Chiều dài lá khoảng 12 – 15cm, còn rộng khoảng từ 4 – 8cm, mặt lá bóng có màu xanh lục nhạt.
Hoa có màu trắng, mọc thành xim hình ngù ở đầu cành hoặc kẽ lá. Mùa hoa ở vào khoảng tháng 3 – 7. Quả màu nâu có vân dọc hơi hình cung dài khoảng 15 – 30cm và rộng chỉ từ 5 – 7mm. Mùa quả khoảng từ tháng 6 – 12.
Trong quả chứa nhiều hạt dài 10 – 20mm, rộng khoảng 2,5mm và dày khoảng 1 – 1,5mm màu nâu nhạt. Đáy hạt tròn với phần đầu hơi hẹp lõm một mặt và trên mặt còn có một đường màu trắng hơi nhạt. Chùm lông của hạt dài 2 – 4,5cm có màu hơi hung.
- Dược liệu được tìm thấy ở nhiều quốc gia như Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia hay Miễn Điện… Riêng ở nước ta, cây mọc hoang khắp nơi. Điển hình nhất là các tỉnh miền Bắc như Cao Bằng, Vĩnh Phúc, Lạng Sơn, Phú Thọ, Hòa Bình, Bắc Ninh, Bắc Giang…
Bộ phận dùng, thu hái:
- Bộ phận dùng: Hạt và vỏ thân là 2 bộ phận chính của cây được sử dụng để làm vị thuốc.
- Thời điểm thu hái dược liệu thích hợp nhất là vào mùa thu đông khi quả đã chín già. Có thể dùng cả ở dạng tươi hay đem đi phơi hoặc sấy khô để bảo quản dùng dần.
Công dụng, cách dùng:
Theo y học cổ truyền:
- Chữa kiết lỵ
- Ngăn ngừa và điều trị bệnh viêm đại tràng
- Chữa lỵ amip
- Tăng cường chức năng tiêu hóa
Theo y học hiện đại:
- Thành phần conesin trong dược liệu có khả năng diệt giun, đồng thời có tác dụng với cả kén và amip.
- Chất conesin có trong dược liệu rất ít độc. Khi sử dụng với liều cao sẽ có tác dụng gần giống với morphine. Bao gồm kích thích sự co bóp ở ruột và tử cung, làm chậm nhịp tim, hạ huyết áp…
Tùy thuộc vào mục đích sử dụng mà có thể dùng dược liệu ở dạng cao lỏng hay thuốc bột.
Về liều lượng được khuyến cáo như sau:
- Cồn từ hạt: Khoảng 2 – 6g/ngày.
- Bột từ hạt: Khoảng 3 – 6g/ngày.
- Cao lỏng: Khoảng 1 – 3g/ngày.
- Bột từ vỏ: Khoảng 10g/ngày.
Lưu ý
Mộc hoa trắng là dược liệu dễ sử dụng với dược tính khá cao. Tuy nhiên, trong một số trường hợp thì việc sử dụng dược liệu này sẽ không được khuyến nghị:
- Hết sức thận trọng khi sử dụng cho trẻ nhỏ.
- Tránh dùng cho phụ nữ mang thai hoặc đang cho bé bú nếu bác sĩ chưa cho chép.
