Tên khoa học:
Celosia argentea
Tên khác:
Cây mào gà, kê quan, cây mồng gà, kê quan hoa, cây bông mồng gà, kê đầu, đuôi lươn
Họ thực vật:
Dền (Amaranthaceae)
Nơi bảo tồn:
Trung Tâm Bảo Tồn Dược Liệu Mộc Châu – Viện Nghiên Cứu, Bảo Tồn và Phát Triển Cây Thuốc Việt.
Mô tả, phân bố:
- Mô tả: Cây sống lâu năm, có thân cứng và nhiều cành nhẵn bóng. Lá dài, nhọn, có cuống và có các phiến là nguyên hình trứng. Hoa màu đỏ tươi hoặc đỏ nhung, cứng, hình vại leo ra hai bên và nhăn nheo tương tự như mào gà. Hầu hết các bông đều không thấy cuống hoặc nếu có thì rất ngắn. Quả cây mào gà đỏ hình trứng hoặc hình cầu. Bên trong chứa 8 – 10 hạt màu đen, vỏ ngoài bóng.
- Phân bố: Mào gà đỏ là một loại cây thân thảo hàng năm được trồng rộng rãi ở nhiều vùng nhiệt đới châu Phi, đặc biệt là Nigeria, Benin và Congo. Ở Ấn Độ và các vùng nhiệt đới khác trên thế giới như Sri Lanka, Nam Á và Châu Mỹ, nó phát triển như một loại cỏ dại sau gió mùa. Nó được tiêu thụ nhiều như một loại rau ăn lá vì giá trị dinh dưỡng cao.
Bộ phận dùng, thu hái:
- Bộ phận dùng: Hạt, cụm hoa và mầm non làm dược liệu chữa bệnh trong y học cổ truyền.
- Thu hái: Hoa và hạt thường được thu hoạch vào tháng 9 – 10 hàng năm khi hạt chín. Cụm bông được cắt đem về phơi hay sấy khô. Đập hoa để tách lấy hạt, sau đó đem phơi lại lần nữa cho dược liệu thật khô sẽ bảo quản được lâu hơn. Cụm non của cây được thu hái vào bất cứ thời điểm nào trong năm.
Công dụng, cách dùng:
Công dụng:
Dân gian thường sử dụng
- Hạt và hoa để sắc uống giúp cầm máu trong các trường hợp lỵ ra máu, trĩ ra máu, thổ huyết, băng huyết, đái ra máu, rong kinh.
- Nước sắc hoa và hạt dùng rửa mắt đau.
- Hoa và lá còn dùng chữa sốt của trẻ em.
- Hạt nhai nuốt nước, lấy bã đắp trị rắn cắn.
- Kê quan hoa còn dùng trị lỵ, xích bạch đới và viêm đường tiết niệu.
Ở Ấn Độ, hạt dùng đắp mụn nhọt mưng mủ, trị họ và lỵ. Ngày dùng 10-15g, dạng thuốc sắc.
Liều dùng:
Liều dùng 10 – 15g mỗi ngày theo dạng sắc uống.
Lưu ý
- Người bị béo phì, u cục tránh dùng
- Người có chức năng tiêu hoa kém, ăn không tiêu, sợ lạnh, tay chân lạnh không dùng cây hoa mào gà trắng. Dược liệu này có tính nê trệ, nếu sử dụng sẽ khiến các vấn đề trên thêm trầm trọng.
- Ngoài làm thuốc, cây hoa mào gà còn có thể làm thực phẩm chế biến ra nhiều món ngon như hoa mào gà xào tôm, canh hoa mào gà nấu thịt bằm, mào gà xào thịt vịt… Các bà nội trợ có thể chế biến các món ăn này cho cả nhà dùng trong những ngày hè nóng nực để giải nhiệt, kích thích tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón.
