Tên khoa học:
Bauhinia variegata L.
Tên khác:
Hoa ban, Móng bò sọc
Họ thực vật:
Caesalpiniaceae (Vang)
Nơi bảo tồn:
Trung Tâm Bảo Tồn Dược Liệu Mộc Châu – Viện Nghiên Cứu, Bảo Tồn và Phát Triển Cây Thuốc Việt.
Mô tả, phân bố:
- Mô tả: Cây gỗ, cao 5 – 7m, có khi hơn. Thân cành hình trụ, lúc non có lông mịn sau nhẵn, vỏ màu nâu. Lá mọc so le, hình gần tròn, gốc hình tim, đầu khuyết sâu thành 2 thuỳ lông, dài 5 – 7cm, rộng 7 – 9cm, mép nguyên, hai mặt nhẵn, lúc non có lông, cuống lá dài 2.5 – 3,5cm, phình lên ở hai đầu. Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành chuỳ ngắn trước khi cây ra lá; hoa to màu trắng hay hồng nhạt, có sọc tím, lá bắc nhỏ, đài 5 răng thành ống ngắn, có lông màu xám, tràng 5 cánh có móng dài, nhị 5 gần đều, không có nhị lép, bầu có lông. Quả giẹp nhẵn, dài 15 – 25cm, rộng 2,5cm, chứa nhiều hạt. Mùa hoa: tháng 3 – 4.
- Phân bố: Ở Việt Nam, chi này có tới 40 loài, trong đó hoa ban được coi là biểu tượng ở vùng Tây Bắc. Cây mọc tự nhiên nhiều ở Lai Châu, Sơn La, Hoà Bình, Tây Thanh Hoá và Nghệ An. Trên thế giới, trung tâm phân bố của loài này ở Nam Ấn Đỏ và Mianma. Cây còn thấy ở Lào, Trung Quốc và Thái Lan
Bộ phận dùng, thu hái:
- Bộ phận dùng: Rễ, vỏ thân, lá và hoa.
- Thu hái: Có thể thu hái ở các bộ phận vỏ thân, rễ hay lá bốn mùa trong năm. Tuy nhiên, phần hoa ban nên thu hái vào mùa hoa nở từ tháng 2 đến tháng 4.
Công dụng, cách dùng:
Công dụng:
Theo y học cổ truyền
- Tác dụng kiện tỳ, táo thấp.
- Tác dụng nhuận phế, chỉ khái, hoãn tả.
Theo y học hiện đại
- Tác dụng chữa đau bụng lỵ, tiêu chảy
- Tác dụng chống viêm
- Cánh hoa ban chứa hoạt chất tanin giúp hỗ trợ điều trị các triệu chứng viêm như viêm gan, viêm phổi, viêm tiết niệu,….
- Tác dụng giảm ho, ho do phế nhiệt, viêm phế quản
- Tác dụng hỗ trợ điều trị đau dạ dày
Cách dùng:
Tùy vào từng loại bộ phận mà liều lượng sử dụng an toàn sẽ khác nhau:
Hoa ban: Không nên quá 30 – 50g/ ngày.
Lá hoa ban: Liều lượng không quá 10 – 16g/ngày (dạng khô)
Vỏ thân và rễ Liều lượng sử dụng không quá 6 – 12g/ ngày sắc lấy nước uống (dạng khô)
Lưu ý
- Hoa ban có thể ảnh hưởng tới lượng đường trong máu, nên với các bệnh nhân bị tiểu đường hay chuẩn bị phẫu thuật không nên sử dụng, hay tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
- Phụ nữ có thai và cho con bú nên cân nhắc khi sử dụng.
- Không dùng tuyệt đối với các bệnh nhân dị ứng với bất kì thành phần nào của dược liệu.